Chỉ trong vài năm tuổi đời còn non trẻ, ngành công nghiệp tiền điện tử đã tạo ra một loạt các mô hình phân phối token thú vị ngày càng phát triển thu hút sự chú ý của nhà đầu tư. Còn nhớ ICO đã làm khuấy động thị trường thế nào, nhưng cũng đã phải phai nhạt trước trào lưu IEO, hay gần đây là token farming.

Bài viết được lược dịch từ Blog Coinlist sẽ giúp anh em có một cái nhìn tổng quá về các mô hình phân phối token từ đào những đồng BTC đầu tiên cho đến các trend gần đây như farming, stakedrop…

2009: BTC mining

Vào năm 2009, Satoshi Nakomoto đã thiết kế hệ thống khai thác của Bitcoin để phân phối nguồn cung cấp token cho những người hỗ trợ mạng lưới mà thiết kế của Nakamoto đảm bảo rằng hầu hết, nếu không phải tất cả, những người tham gia mạng sẽ có thể kiếm bitcoin trong việc hỗ trợ sự đồng thuận. 

Mặc dù ông có thể thấy trước tương lai của một cuộc chiến phần cứng ngày càng leo thang, nhưng mục tiêu ban đầu của là thu hút nhiều người vào mạng nhất có thể để đảm bảo sự phân bổ đủ lớn của các bên liên quan.

2013 -2017: ICO & SAFT sales

Trong khoảng thời gian này, ICO xuất hiện như một cách mới để khởi chạy một dự án blockchain mới và phân phối token dự án. Các nhà đầu tư quan tâm đã có thể hỗ trợ việc ra mắt một dự án mới bằng cách đóng góp BTC cho các nhà phát triển ban đầu để đổi lấy các token của dự án.

Dự án đầu tiên sử dụng cơ chế này là Mastercoin vào năm 2013. Sau đó, Ethereum nhanh chóng tuân theo chiến lược của Mastercoin vào năm 2014 và huy động được hơn 2700 BTC trong 12 giờ kể từ khi bán trước.

Hàng tỷ đô la đã đổ vào thị trường ICO trong suốt năm 2017 và 2018 (và tiếp tục cho đến ngày nay) vào cả các dự án dựa trên Ethereum cũng như các blockchain mới được thiết kế để cạnh tranh với chính Ethereum.

Chất lượng của các ICO và các dự án rất khác nhau. Một số dự án năm 2017 tiếp tục phát triển và phát triển, trong khi một số dự án đã chết và nhiều dự án hoàn toàn là gian lận. Nhiều dự án đã chuyển từ ICO theo phong cách Ethereum sang các phương pháp tiếp cận được quản lý hơn là SAFT (Simple Agreement for Future Tokens). 

CoinList và Protocol Labs đã phát triển SAFT để cho phép các nhà đầu tư được công nhận tham gia vào việc bán token, nhưng nhiều dự án khác đã tránh bán công khai hoàn toàn bằng cách gây quỹ tư nhân thông qua vốn chủ sở hữu hoặc các công cụ khác trên thị trường tư nhân.

2018: IEO & Airdrop

Không giống như ICO, ban đầu được khái niệm là một cơ chế gây quỹ phi tập trung, IEO được quản lý bởi một sàn giao dịch tiền điện tử thay mặt cho dự án tìm cách gây quỹ cùng với list lên sàn giao dịch. 

Nhiều dự án mã thông báo coi đây là cơ hội để đảm bảo tính thanh khoản cho token sau khi ra mắt, trong khi các sàn giao dịch coi đây là cơ hội để thưởng cho những khách hàng trung thành nhất của họ thông qua việc phân bổ các token của các dự án đã được chọn lọc.

Dự án phải trả phí niêm yết cùng với tỷ lệ phần trăm token được bán trong IEO. Đổi lại, token được bán trên các nền tảng của sàn giao dịch và sẽ được list sau khi IEO kết thúc. IEO có xu hướng chỉ tồn tại trên các sàn bên ngoài Hoa Kỳ và trong khi IEO đã không còn được ưa chuộng ở một mức độ nào đó, chúng vẫn tiếp tục tồn tại trên Binance và các sàn giao dịch châu Á khác. 

Các dự án như Matic và Injective (lần đầu tiên xuất hiện trên CoinList Seed) đã tận dụng network effect của các sàn giao dịch tiền điện tử để thu hút lượng lớn khán giả trong các sự kiện phân phối token của họ.

2019: Đấu giá

Với các trường hợp trên, giá token là cố định. Tuy nhiên, vào khoảng năm 2019, CoinList đã giới thiệu cơ chế đấu giá của Hà Lan để tạo điều kiện cho việc khám phá giá công bằng và chính xác hơn. 

Trong một cuộc đấu giá ở Hà Lan, người bán đặt giá ban đầu cho mỗi token và sau đó token sẽ được bán từ giá cao nhất đến thấp nhất. Những người tham gia đặt giá thầu cho số lượng token họ muốn mua và cung cấp giá tối đa cho mỗi token mà họ sẵn sàng trả. Mọi người tham gia đều được đảm bảo phân bổ, miễn là giá của họ cao hơn giá thanh toán bù trừ.

Hai dự án điển hình của cách phân bổ này là Celo và Solana, đã nhận được sự tham gia của người dùng từ 130+ quốc gia.

2020: Liquidity Mining (Farming), Stakedrop và Community Sales

Mười hai tháng qua đã chứng kiến sự đổi mới trong các cách thức phân phối token.Từ Stakedrop như NuCypher và Oasis, đến Community Sales từ Near and Flow.

Tuy nhiên, nhiều dự án, đặc biệt là trong lĩnh vực DeFi, đã chọn bỏ qua hoàn toàn việc bán token và thay vào đó thử nghiệm với một lớp mô hình phân phối mới. Dẫn đầu là Compound, cùng với một số dự án DeFi đã khởi chạy và phân phối token của họ trực tiếp vào tay (ví) của người dùng. Uniswap, 1 Inch, Compound cùng nhau đã phát hành hơn $1B tiền mã hóa cho người dùng của họ vào năm 2020, đồng thời khuyến khích việc sử dụng và mang lại cho người dùng tiếng nói trong quản trị.

Điều đáng chú ý là nhiều cơ chế phân phối token trong DeFi không bao gồm thành phần gây quỹ, thay vào đó tập trung vào việc phân phối cho người dùng đang cung cấp giá trị cho mạng lưới (tính thanh khoản). 

Tuy nhiên, quá trình này không phải là không có vấn đề, như Andre Cronje của Yearn Finance đã chỉ ra trong bài phát biểu tự xưng của mình đã lan truyền vào tuần trước: “Giá trị của bạn chỉ tốt như mã thông báo của bạn. Token tăng lên? Bạn đã xây dựng một giao thức tuyệt vời, đó là tương lai của tài chính, blah blah. Token gặp sự cố? Bạn là một kẻ lừa đảo, dự án giả mạo, lập trình viên tồi, v.v. ”

2021: IDO và biến thể Liquidity Mining

2021 là năm đầu tiên của DeFi, do đó, một mô hình nối tiếp của IEO ra đời, đó là IDO - Initial DEX Offering. Trong đó, anh em sẽ tham gia mua token dự án từ các nền tảng gọi vốn phi tập trung mà không có quá nhiều quy định như sàn CEX.

Cách này được rất nhiều dự án ưa thích bởi tính dễ tiếp cận, dễ thực hiện, và người dùng cũng cảm thấy thoải mái khi tham gia. Nhưng cũng chính vì thế, IDO cũng bắt đầu xuất hiện nhiều dự án scam.

Nói về Liquidity Mining, cách làm này vẫn tiếp tục kéo dài cho đến cuối năm 2021. Nhưng ở đây xuất hiện rất nhiều biến dạng khá thú vị, không còn đơn thuần là đạt một mục tiêu nào đó như Uniswap hay 1inch, mà đó là:

• Retroactive theo khối lượng giao dịch: Giá trị tham gia (swap volume lớn, swap nhiều lần,…) sẽ tỉ lệ với phần thưởng người dùng nhận được.
• Off-chain Snapshot: Chụp nhanh số dư tài sản, hoạt động cụ thể nào đó (1000 người like Twitter đầu tiên, tham gia chat ở Discord,…), sau đó dự án sẽ airdrop cho những người này.
• Vested Rewards: Ví dụ điển hình của cách này là Airdrop của Terra, Synthetix,… Phần thưởng sẽ được trả dần trong thời gian dài, không phải một lần.
• Model của Curve: Đây cũng là cách làm khá phổ biến hiện nay, bắt nguồn từ Curve. Cụ thể, anh em khóa token dự án càng lâu, sẽ càng nhận được nhiều phần thưởng. Cách này đang được Astroport, Sushi,… áp dụng.
•  

Tổng kết

Qua bài viết, anh em có thể thấy được sự đa dạng của cách thức phân phối token, đó không chỉ là bán thông qua một token khác (BTC, ETH, USDT) ở dạng Private/Pre sale, mà đòi hỏi người dùng phải “Skin in the game” một cách tích cực.

Nếu “Skin in the game” ban đầu chỉ là sử dụng sản phẩm một cách sơ xài, thì các dự án cũng ngày càng tăng tiêu chuẩn để token của mình có giá trị hơn, như tăng số tiền swap, donate qua Gitcoin,...

Anh em thấy cách phân bổ token nào là tối ưu? Trong tương lai, các dự án sẽ sử dụng hình thức nào tiếp theo? Cùng comment dưới đây ý kiến của anh em.